Af en toe water geven Getallen en moestuinen - Wanneer economische krimp eigenlijk groei is

Jelle Hermus

Oprichter van soChicken en het Broednest. Jelle maakt een leuker leven graag zo simpel mogelijk. Hij is gepassioneerd over vooruitgang, duurzaamheid, reizen, technologie en broccoli.

Meten is vergeten

Meten is weten. Zodra je iets meet, weet je of er vooruitgang wordt geboekt. Mensen die landen regeren willen graag weten of de welvaart van een land toeneemt, en daarom wordt dit goed bijgehouden.

Op dit moment is onze favoriete meetwaarde het ‘Bruto Nationaal Product’ of BNP. En het BNP meet alle economische activiteit. Dus al het geld dat heen en weer gaat in onze economie. Logisch, want hoe meer geld er heen en weer schuift, des te rijker het land is. En hoe rijker het land, des te welvarender.

Klinkt soort van logisch. Toch gaan er een paar dingen mis:

• Als er veel geld wordt verdiend in een land aan mega giftige industrie, dan ziet dat er goed uit in het BNP.
• Als veel mensen ziek worden door deze industrie, en vervolgens peperdure gezondheidsbehandelingen moeten krijgen, dan ziet dat er goed uit in het BNP.
• Als we veel dodelijke wapens produceren en die exporteren, dan is dat super goed voor het BNP.
• Als we veel onnodige spullen produceren die geen mens gelukkiger maakt, maar wel verantwoordelijk is voor veel vervuiling en schade aan wereldwijde ecosystemen, dan zien we dat als vooruitgang omdat het BNP stijgt.

Natuurlijk, dit zijn uitzonderingen. Maar het probleem is duidelijk. Dat wat vooruitgang lijkt, blijkt vaak achteruitgang.

Meer geld maakt gelukkig, dat is waar. Maar tot een bepaalde hoogte. De Verenigde Staten was bijvoorbeeld op zijn gelukkigst net na de 2e wereldoorlog. Sindsdien is het land vele malen rijker geworden, en voelen mensen zich niet extra gelukkig. En die trend is te zien in de meeste Westerse landen. Vreemd.

En de moestuinen?

Ja. Moestuinen. Stel dat jij een biologische moestuin hebt. Je verbouwt je eigen groente. Je maakt je eigen compost, misschien heb je zelfs een paar kippen, je vangt je eigen regenwater op, je hoeft nauwelijks te investeren in de vorm van geld.

En je verbouwt een paar mooie broccoli’s, een paar kolen, een paar flinke courgettes. En omdat je mij aardig vindt, geef je me een mandje groenten en fruit uit eigen tuin. En ik eet daar een week van. En ik laat de AH dus een week lang links liggen.

• Jouw moestuin heeft bijgedragen aan de lokale bio-diversiteit doordat insecten, planten en kleine dieren hebben kunnen gedijen.
• Je hebt de gemeente kopzorgen bespaard doordat veel regenwater lokaal werd gebruikt en niet hoeft worden afgevoerd. Hiermee bespaar je zelf ook geld en energie dat nodig is voor het maken van drinkwater.
• Je voelt je ontspannen en fit omdat je lekker buiten hebt gewerkt tussen het groen. Je voelt je ook meer verbonden met de natuur, en dat geeft je een goed gevoel. Je voelt je gezonder, waardoor je mogelijk minder vatbaar bent voor vervelende aandoeningen.
• Je schept een band met mij en met andere mensen, omdat je kennis uitwisselt over tuinieren en omdat je mensen blij maakt met verse groente.
• Je eet zelf gezond en lekker biologisch. En je bespaart veel uitstoot, gif en transportkosten door lokaal te verbouwen.
• Je bespaart veel uitstoot en vervoerskosten door je eigen compost te maken. Niet alleen doordat je geen grond hoeft te kopen die in Oost-Europa wordt gewonnen, maar ook omdat je minder afval genereert.
• Omdat je voor een deel in je eigen voeding voorziet heb je iets minder geld nodig. Hierdoor hoef je dus in theorie iets minder te werken. Je hebt meer tijd voor vrienden, voor familie, voor je gezin. Hierdoor voel je je meer ontspannen en gelukkiger, en draag je bij aan een veerkrachtige sociale omgeving die daardoor ook gelukkiger is.

Je zou zeggen dat dit hele verhaal vooruitgang is. Groei. Alles wordt beter, alles gaat vooruit.

Er is echter één ding dat niet vooruit gaat: het BNP. Want voor het BNP is het beter dat er vrachtwagens rondrijden, dat er massaal wordt verbouwd, dat ik naar de AH ga, dat jij naar AH gaat. Dat we op de bank voor de tv zitten, advertenties zien en meer dingen kopen. Afval genereren, ziek worden en veel geld uitgeven aan medicijnen etc.

Gek verhaal. En het kan gekker.

Nog gekker?

Ja. Nog gekker. Want als jij doet wat slim en logisch is, beschadig je eigenlijk de levensvatbaarheid van onze economie:

• Spaarzaamheid is slecht voor de economie, hoewel het geweldig is voor je persoonlijke vrijheid en veerkracht.
• Minimalistisch leven is niet goed voor de economie, terwijl het geweldig is voor je persoonlijke vrijheid, je psychische gezondheid en je leefomgeving.
• Energie-onafhankelijk worden is op de lange termijn slecht voor het BNP, terwijl het essentieel is voor het behoud en herstel van onze ecosystemen.
• Ruilhandel levert geen geld op, en is dus slecht voor het BNP.
• Etc.

De groei van het BNP heeft ons ver gebracht. Het heeft ons rijker gemaakt, en dat heeft ervoor gezorgd dat we in een van de gelukkigste gebieden op aarde wonen.

Mooi. Dat is vooruitgang.

Krimp is vaak vooruitgang

Maar steeds wanneer we horen over krimp, over economische recessie, dan staan alle gezichten op paniek. Maar krimp is vaak vooruitgang. Het staat vaak voor een stuk van de economie dat zichzelf opnieuw uitvindt. Dat manieren vindt om te voorzien in behoeftes op een manier die minder kapitaal-intensief is.

Dat is mooi. Dat is vooruitgang. En ik denk dat we dit soort vooruitgang moeten aanmoedigen. Het is de krimp waar we veel meer van kunnen gebruiken.

En het is waar dat ons huidige economische systeem simpelweg niet kan functioneren zonder groei. Maar we weten ook dat oneindige groei niet mogelijk is op een planeet met duidelijke fysieke en ecologische limieten.

Onze economie her-uitvinden

We hebben dus grofweg twee opties:

• We laten ons niet langer beperken door de grenzen van de Aarde, vestigen een paar kolonies op andere planeten die ongeveer net zo leefbaar zijn als de Aarde en groeien onze economieën op die manier oneindig verder.
• Of we stoppen met ons richten op groei en expansie, her-uitvinden onze economieën, en verschuiven onze aandacht naar het doen toenemen van geluk, gezondheid, educatie en duurzame vooruitgang.

De eerste optie is – hoewel ontzettend cool, zou zo een ticket boeken – nog niet haalbaar de komende decennia. En deze aanpak zal ons waarschijnlijk alleen maar verder in de problemen helpen. De tweede optie lijkt een stuk beter te stromen met gezond verstand, maar het is nog steeds een uitdagende optie.

Dat betekent dat we voor een interessante uitdaging staan. Het her-uitvinden van onze economie. Alsof we niets anders te doen hebben!

Precies. Maar het zou zo maar eens de beste her-uitvinding zijn die we ooit doen. Voor jou, voor mij, voor de miljarden mensen die in armoede leven (ons op groei gebaseerde economische systeem heeft de ongewenste neiging om een steeds groter gat tussen arm en rijk te creëren), en voor de ecosystemen waarvan we afhankelijk zijn.

Gelukkig kun je jouw bijdrage lekker dicht bij huis houden. En je bent er waarschijnlijk al mee bezig. Minder consumeren, minimalistischer leven, duurzame vooruitgang stimuleren, een paar zonnepanelen op je dak gooien, wat groente verbouwen, meer delen, meer liefde verspreiden en ga zo maar door.

Meer inspiratie

Als je meer inspiratie wilt, bekijk dan de onderstaande video (2 minuten) en laat je inspireren door deze geweldige boeken. Ben je ongeduldig en wil je deze nieuwe economie zelf zo snel mogelijk op gang brengen? Lees dan ook dit artikel:

• Zo kickstart je zelf de nieuwe economie – 7 Tips

Hoe zit jij in je vel? Doe de gelukstest!

Ontdek hoe goed jij in je vel zit. Deze gratis test vertelt je in 2 minuten hoe gelukkig jij bent en welke stappen je kunt zetten om je leven leuker te maken.

Start de test