“The roof of my house is covered in solar panels.
When I’m home, I’m a pretty green fellow.”
Bill McKibben
☀️ Dit artikel bevat een samenwerking met Centraal Beheer.
In dit artikel...
Kan zo’n oud huis energieneutraal worden?
Wij hoopten van wel. Toen ons nieuwe huis in (gebouwd in 1917) op ons pad kwam in 2021, zagen we ons kans schoon. Alles moest aangepakt worden. Er was geen isolatie, geen centrale verwarming, geen ventilatie en geen vaatwasser.
Vooral dat laatste is een groot probleem voor mij.
Dus? Dus Billy en ik besloten om een lang gekoesterde droom werkelijkheid te maken: we gaan ons huis verduurzamen, van het gas af én proberen om energieneutraal te worden.
Maar is dat wel mogelijk, in een huis uit 1917? Weet je – met een beetje naïviteit lijkt alles mogelijk.
Terwijl ik dit schrijf zijn we al een heel eind met de verbouwing (we verhuizen over een maand) en zijn de meeste ingrepen uitgevoerd. In dit artikel leg ik uit wat we hebben gedaan.
Wellicht inspireert het je om zelf ook gezellig aan de slag te gaan. 🌱
Ben je klaar voor een positieve spiraal?
Ik leer je de snelle & moeiteloze weg naar een positief leven dat overloopt van blijdschap, rust, balans & betekenis. 🎉
In het Broednest volg je onbeperkt tientallen praktische compacte cursussen. Al meer dan 13 duizend mensen gingen je voor!
Het begint bij de energievoorziening
Je kunt alleen energieneutraal worden als je zelf je energie opwekt. Ons project begon dus bij ons dak.
- De eerste vraag was: “Hoeveel zonnepanelen kunnen we kwijt?”
- En de tweede vraag: “Hoeveel kunnen we hiermee opwekken en kunnen we hiervan leven?”
Bij de zonnepanelen afdeling van Centraal Beheer zagen ze de uitdaging wel zitten. Er kwam een expert op bezoek om de boel te inventariseren. Waar andere bedrijven niet verder kwamen dan ”misschien passen er zes panelen op je dak” (hoe dan?!), merkte ik hier echt een gedeelde passie voor verduurzamen.
Mijn insteek: ”Kijk, we willen zo dicht bij ‘nul op de meter’ komen als mogelijk, dus dat dak moet zo vol mogelijk!”
Er werd goed meegedacht, en voor we het wisten lagen er maarliefst 10 high performance panelen op ons dak met een piekvermogen van 10x 370Wp en binnen hangt een compacte omvormer. Op de zonnepanelen zit een vermogensgarantie gegeven van 25 jaar en op de omvormer zit 12 jaar fabrieksgarantie.
Plus, ik kreeg toegang tot een mooie app die ik nu te vaak check.
Maar leuk is het wel.
De omvormer werd opgehangen boven onze octopus – ons WTW ventilatiesysteem.
De verwachting is dat we zo’n 3.100 kWh per jaar kunnen opwekken. Een gemiddeld gasloos huishouden verbruikt zo’n 6.000 kWh per jaar. Maar wij verbruiken historisch gezien ongeveer de helft van het gemiddelde gebruik in Nederland (we zitten graag met een kleedje op de bank en de verwarming wat lager).
De ervaring zal het leren, maar ik denk dat we bést in de buurt van die 3.000 kWh kunnen komen. En om dat voor elkaar te krijgen hebben we flink wat stappen gezet in huis. Want we zullen véél zuiniger met energie om moeten gaan als we energieneutraal willen worden!
1. We hebben behoorlijk geïsoleerd
Het begint allemaal met goed isoleren en luchtdicht maken van de woning. We zijn dus flink aan de slag gegaan en hebben hierbij het advies voor een energieneutrale woning aangehouden van Milieu Centraal.
Een deel hebben we zelf gedaan, andere onderdelen hebben we laten doen door onze aannemer.
De isolerende waarde van een isolatiemateriaal wordt uitgedrukt in de R-waarde. Hoe hoger, hoe beter. De isolatie in ons huis is nu beter dan – of gelijk aan – isolatie in moderne nieuwbouwwoningen.
Isolatieplaten tegen onze gevel.
Ik heb me laten inspireren door de Passief Huis standaard, hoewel er natuurlijk flinke beperkingen waren in ons pand (en budget). Toch hebben we echt een hoop kunnen doen.
Dit zijn de stappen die wij hebben gezet:
- Het dak is geïsoleerd met 22 cm glaswol, afgewerkt met klimaatfolie (R-waarde van 6 in schuine daken en 8,85 in platte dak).
- De buitengevels voor en achter zijn geïsoleerd met 12 cm PIR platen (R 5,45).
- De vloer in de woonkamer is geïsoleerd met gemiddeld 20 cm schuimbeton (R 2) met daarop PIR isolatieplaten van 9 cm (R 4). Samen komt dit uit op een R-waarde van 6 of meer op sommige diepere plekken.
- De beglazing in de vier zolderramen is vervangen door A++ isolatieglas.
- De beglazing in de woonkamer is grotendeels vervangen door A+++ tripel glas (een deel gebeurt later).
- De kozijnen op de eerste etage worden later vervangen door kozijnen met A+++ tripel glas.
Doordat ons huis nu zo goed geïsoleerd is, zal de temperatuur binnen stabieler blijven en is er minder energie nodig om de woning op temperatuur te houden.
2. Na isoleren komt ventileren
Als je alle kieren en gaten dichtmaakt dan ontstaat er een ongezonde situatie. Er moet natuurlijk wel verse lucht binnen komen!
Het voordeel aan ventileren is dat de lucht gezonder wordt. Het nadeel is dat er veel energie verloren gaat door al die ventilatieroosters. Hierdoor moet je uiteindelijk meer stoken én ontstaan er oncomfortabele luchtstromen in huis.
De oplossing? Een ventilatiesysteem met warmteterugwinning (WTW).
Hoe dat werkt? De WTW unit zuigt vuile lucht af in de vochtige ruimtes (keuken, badkamer, toilet). De warmte wordt overgedragen via een warmtewisselaar. Vervolgens wordt er via een ander kanaal verse buitenlucht aangezogen. Die lucht gaat langs een filter en wordt vervolgens opgewarmd in de warmtewisselaar.
Deze schone, voorverwarmde lucht wordt ingeblazen in de woonkamer en de slaapkamers. Dit systeem heeft een rendement van 99,7%. Dat betekent dus dat er nauwelijks warmte verloren gaat.
Hij staat altijd zachtjes aan, om een goede luchtkwaliteit te garanderen. Maar zodra er veel vocht wordt geproduceerd (in de badkamer of de keuken), of de CO2 sensor in de woonkamer merkt dat de luchtkwaliteit daalt (doordat er mensen op visite zijn bijvoorbeeld) dan zet hij automatisch een tandje bij.
Op die manier bespaart het systeem elektriciteit en draait het nooit harder dan nodig.
De lucht die wordt ingeblazen in de leefruimtes heeft standaard een temperatuur van zo’n 19 graden. En in tegenstelling tot wat veel mensen denken – het is geen enkel probleem om ramen of tuindeuren open te zetten.
In de zomer wordt de warmtewisselaar overgeslagen. Dan trekken we dus vooral na zonsondergang de koelere buitenlucht naar binnen, zodat het langer comfortabel blijft in huis.
3. We halen warmte uit het doucheputje
Onder onze badkamer is een afvoer met warmteterugwinning geïnstalleerd. Deze douche WTW wint tot 65% van de warmte die verloren gaat in het putje terug. Deze warmte wordt overgedragen aan het koude water dat naar de douchekraan loopt.
De thermostaatkraan past zich aan op de nieuwe temperatuur, en wij besparen een berg energie.
4. De warmtepomp doet het zware werk
De vloerverwarming (en -koeling) wordt binnenkort aangestuurd door een lucht-water warmtepomp van 7,5 kWh. Deze unit haalt warmte uit de buitenlucht (ook als het hard vriest!) en brengt dit over op onze vloerverwarming en de boiler – met een gemiddeld rendement van 300-500%!
Binnen komt een apparaat (zo groot als een CV ketel) en een boiler. Buiten komt een ventilator, vergelijkbaar met die van een airco unit.
We verwarmen (en koelen) alleen de woonkamer en keuken met de warmtepomp. We hebben deze keuze gemaakt omdat we bijna nooit stoken in slaapkamers. Bovendien zijn deze ruimtes geweldig geïsoleerd én wordt er constant voorverwarmde lucht in geblazen. Het houdt de hele installatie eenvoudiger en bovendien goedkoper.
5. Simpele installaties doen de rest
Verder gebruiken we in het huis onafhankelijke, simpele zuinige systemen zodat we zoveel mogelijk wooncomfort uit onze opgewekte zonne-energie kunnen halen.
- We koken op inductie. Dat is op zichzelf al een stuk zuiniger dan gas, omdat het rendement veel hoger is. Bij koken op gas gaat er veel energie verloren als warmte die naast de pan stroomt.
- De badkamer wordt verwarmt met simpele elektrische vloerverwarming. Dit is minder zuinig, maar de badkamer is volledig inpandig (geen buitenmuren en geen ramen). Dus al het warmteverlies komt in het huis terecht. We zetten deze verwarming op timers en verwachten dat hij niet vaak hoeft bij te springen.
- Onze slaapkamer krijgt een airco unit. Moderne airco’s zijn onwijs zuinige lucht-lucht warmtepompen. Dat wil zeggen dat ze niet alleen kunnen koelen, maar ook zuinig kunnen verwarmen. Dus áls we boven moeten verwarmen (of koelen) dan beginnen we hier, omdat dit net zo zuinig is als de warmtepomp.
- Voor de rest werken we met elektrische radiators met thermostaat en eventueel ventilators voor verkoeling. Zo kunnen we de temperatuur indien nodig per ruimte beïnvloeden. Dit installeren we pas als het nodig is, we proberen het huis eerst een winter uit.
- Mogelijk hang ik bij mijn werkplek een infrarood paneel zodat ik op een slimme manier alleen mezelf verwarm, in plaats van de hele ruimte.
We zullen een en ander moeten uitproberen de komende maanden. Maar ik verwacht dat we een heel eind kunnen komen met de stroom die we opwekken.
6. We houden ons gedrag in de gaten
Je kunt je huis nog zo duurzaam renoveren, uiteindelijk bepaalt je gedrag voor een groot deel hoeveel energie je verbruikt. Zoals ik al zei, we vinden het heerlijk om met kleedjes op de bank te zitten. En ik verwacht dat we dit blijven doen. Hierdoor kan de verwarming gerust een graad (of meer) lager.
Daarbij vind ik het niet nodig dat het hele huis ‘op temperatuur’ is. Ik ben het gewend om in oude huizen te wonen. Als de woonkamer warm is, vind ik dat voldoende. De gang mag frisser zijn, net als de slaapkamers. Als er behoefte is aan warmte, zet ik op dat moment een kacheltje aan.
Daarnaast gaan we ons best doen om zoveel mogelijk zonnestroom zelf te gebruiken. Dat betekent dat we de wasmachine, vaatwasser en warmtepomp bij voorkeur overdag aanzetten wanneer de zon schijnt. Dat wordt steeds lonender naarmate de salderingsregeling de komende jaren langzaam wordt afgebouwd.
Leven van onze zonnestroom
Eén ding is zeker, ik zal de komende maanden een hoop leren over wonen zonder gas. De zonnepanelen wekken in ieder geval al stroom op, nu is het aan ons om ons best te doen om binnen deze marge te blijven.
En lukt het echt niet om dit voor elkaar te krijgen? Dan kunnen we het benodigde verschil overbruggen door wind- of zonnedelen aan te schaffen. Maar uiteindelijk is het natuurlijk véél leuker om te leven van de energie van ons eigen dak. 😊
Heb je ook interesse in het gemak van de zonnepanelen via Centraal Beheer? Bezoek dan zeker hun website, plan een een gratis en vrijblijvend adviesgesprek in en kijk of het op jouw dak zinvol is om zonnepanelen te plaatsen. ☀️
Reacties
Hoi Jelle,
Uit ervaring kan ik je vertellen dat kinderen op een gegeven moment veel meer in hun eigen kamer gaan zitten. Wij merken dat de behoefte aan verwarming daar dan aardig oploopt. Jullie zijn nog niet zover, maar regeren is vooruitzien, dus deze ervaring wilde ik je niet onthouden.
Erg gaaf om te zien trouwens hoe jullie dit doen. Een voorbeeld voor veel oudere-huizen-bezitters.
Hartelijke groet,
Merel
Dat is een hele goede Merel! Dat zullen we moeten uitvinden tegen die tijd.
Omdat de kamers zo goed geïsoleerd zijn, verwacht ik dat simpelweg de aanwezigheid van een persoon (+ de voorverwarmde lucht uit de WTW ventilatie) voldoende zal zijn om de kamers comfortabel te houden.
Als we merken dat het energieverbruik echt hoog wordt vanwege de elektrische radiator, dan is er nog de optie om ook hier een kleine lucht/lucht warmtepomp (airco) te installeren. 😊
Hoi Jelle, goed bezig en grote kans dat he gaat lukken! Wij kregen onlangs bericht van onze stroomleverancier dat het nieuwe voorschotbedrag €0,- wordt! Zo blij met onze zonnepanelen! We wonen hier met z’n vijven, maar gebruiken (volgens het stroombedrijf) minder stroom dan een 1-persoonshuishouding! Jammer genoeg wordt de salderingsregeling afgebouwd (waarom eigenlijk? Dat stimuleert woningeigenaren toch niet om zonnepanelen aan te schaffen?). Tegen die tijd hopen we dat er goede accu’s ontwikkeld zijn om ons zomers opgewekte overschot aan energie op te slaan voor gebruik in de winter…
Wat goed! De salderingsregeling wordt afgebouwd omdat het een subsidie is. Nu de panelen zo betaalbaar worden, is de subsidie (in de ogen van de regering) minder nodig. Bovendien stimuleert de afbouw het dan weer dat mensen meer van hun eigen stroom gebruiken, waardoor het elektriciteitsnet stabieler kan worden en er veel geld bespaard kan worden.
Accu’s kunnen dan een uitkomst bieden, omdat je je opgewekte stroom ‘s avonds kunt gebruiken. Met thuisaccu’s zul je overigens niet de ‘winter kunnen overbruggen’. Althans – niet de komende decennia is de verwachting. Tenzij je je hele huis volzet met accu’s en bijzonder weinig stroom verbruikt.
Met een volle thuisaccu kun je hooguit 1-2 dagen ‘overleven’. Daarom zul je voorlopig dus nooit volledig onafhankelijk kunnen worden met zonnepanelen op een normaal huis op deze plek op de wereld. In de donkere winterdagen is er simpelweg te weinig zon.
Dat neemt niet weg dat je een heel eind kunt komen natuurlijk! Bovendien is er altijd de optie om zonnedelen of winddelen te kopen in andere projecten. Ook een eigen kleine windmolen wordt in de toekomst wellicht interessanter. 😊
de (prachtige) glas-in-loodramen kun je ook in isolerend glas laten zetten. Heb ik ook gedaan.
We zijn er nog niet helemaal uit wat we hier willen doen. In isolatieglas laten zetten is natuurlijk een optie. Maar ik vind het zelf ook altijd mooi dat het glas aan de buitenkant ‘bobbelig’ blijft. Wellicht gaan we werken met een achterzetraam van isolatieglas.
De beglazing aan de voorkant pakken we in ieder geval pas aan als we er wonen, dus we kunnen er nog even over nadenken. 😉
Mooie lijst boordevol goede tips, Jelle! Die ga ik zeker bewaren. De vraag die bij mij overblijft is, hoeveel deze enorme investering in duurzaamheid jullie gekost heeft. Zelfs mét jouw tips voor een zuiniger leven, én de besparingen op energie die e.e.a. op gaat leveren, zal het niet voor iedereen haalbare kaart zijn, vrees ik.
Klopt Marijke, het is een flinke investering. In dit geval moest het huis sowieso volledig worden aangepakt (geen isolatie, rotte vloer, gaskachels, geen ventilatie, slechte kozijnen). Alles moest sowieso gebeuren, dus is de ‘meerprijs’ om het direct duurzaam te doen behapbaar. We hebben daarnaast ook best veel zaken zelf gedaan, wat een hoop geld heeft bespaard.
Veel ingrepen hebben van zichzelf een redelijke terugverdientijd, vaak binnen 5-10 jaar. Bovendien kun je voor het verduurzamen van je huis tegenwoordig extra bijlenen bij je hypotheekverstrekker. Met de lage rentes is dat best aantrekkelijk, vanwege het relatief hoge rendement van deze investeringen.
Indien je minder mogelijkheden hebt, blijft isoleren vaak de meest betaalbare én rendabele ingreep die je kunt doen. Zeker als je het zelf doet. 😊
Hoi Jelle, zelf heb ik geen ervaring met verbouwen, dus kan ik geen tips geven of waardering uiten in die sfeer. Maar ik wil even kwijt dat ik jullie fantastisch bezig vind met jullie nieuwe huis. Geweldig inspirerend om te lezen wat er kan met veel inzet en positiviteit. Een fijn tegenwicht tegen de vreselijke vooruitzichten die we steeds weer gepresenteerd krijgen over het milieu in de toekomst. Ik krijg daar pijn in mijn buik van, maar van jullie word ik blij. Keep on the good work! Liefs, Vera
Hee Jelle,
Wat zijn jullie goed bezig! Zelf ben ik ook geïnteresseerd in een binnenshuise accu om in ieder geval het dag/nacht stroom op te kunnen slaan. Deze zijn nog volop in ontwikkeling, dat houdt in dat je nu ongeveer 5 tot 10 kWh kan opslaan. Ja, die worden vaak gemaakt van lithium, maar er is ook een zoutwatersysteem op de markt en als je wat zoekt vindt je ook accu’s die worden gemaakt van gerecyclede auto-accu’s. Prijzig, maar mochten jullie nog een keer een loterij winnen ;) is dat misschien nog een leuk idee. Veel plezier met jullie nieuwe huis!
Dankjewel Anna! Zolang de salderingsregeling nog geldt (hij wordt heel langzaam afgebouwd vanaf 2023) is dit wat mij betreft zonde van het geld en de grondstoffen.
Ik verwacht dat we richting 2030 goedkopere en meer duurzaam geproduceerde thuisaccu’s zullen hebben. Tegen die tijd wordt het waarschijnlijk echt interessant om er eentje aan te schaffen.
Ha Jelle!
Kan je wat meer vertellen over je warmte terugwin installatie? Wij hebben een luchtafvoer kanaal, maar het lijkt me zinvol om de inzuigende lucht en uitgaande lucht ver uit elkaar te hebben. (Vandaar ook waarschijnlijk je ‘octopus’). Heb je daar ook een goed bedrijf voor?
Trouwens: koelen op zolder: geniaal idee! De dalende kou koelt je hele huis!
Hoi Robert! De schone lucht wordt aangezogen aan de achterkant van het huis, de vuile lucht wordt via het dak afgevoerd (3 meter hoger). Dit is inderdaad belangrijk, zodat we o.a. geen houtkachel rook van buren aanzuigen. We hebben zoveel mogelijk gebruikgemaakt van bestaande rookgas kanalen in het huis (en dat waren er veel), vandaar dat het zo’n brei van slangen is geworden.
Ik heb alles zelf online besteld en contact gehad met de fabrikant van de unit (Orcon). Bij Ventilatieland heb ik een berekening laten maken. Ik heb dus geen tip voor een bedrijf die het voor je kan regelen.
We koelen niet de zolder maar onze slaapkamer (eerste etage). De zolder wordt een speel- en werkruimte. Als het echt te heet wordt, maak ik een werkplek in de slaapkamer zodat ik koel kan werken.
Ik heb wel gelezen dat mensen bijvoorbeeld een airco installeren op de overloop op zolder, zodat de koelte door het trapgat naar beneden kan stromen. Dit kan helpen om het huis een paar graden te koelen. Maar uiteindelijk is alleen de slaapkamer(s) koelen met een kleine A++ unit een stuk zuiniger.
Wow, mooi project Jelle!
Die 7,5 KW voor de warmtepomp lijkt ruim genoeg, ons jaren 30 huis met gewone isolatie draait ook op 7,5 KW. We zijn sinds maart van het gas af, zie https://danielleleon.tebbens.eu/website/wistjedat/van-120-naar-30-en-toch-lekker-koken/
Succes en geniet er van!
Léon
Super leuk om te lezen Léon, bedankt voor het delen! 😊
Hey Jelle,
Heel mooi project! En wat knap dat jullie zoveel zelf gedaan hebben. Geeft vast een goed gevoel. Ons huis is uit 1901. Wij gaan in de slaap-en badkamer voorzetramen zetten (binnenkant) voor de glas in loodramen. Daar is het in de winter koud en vochtig. En verder sparen we nog. Zo de lijst zal ik bewaren. Ik heb wel sinds kort een eco wasbal. Heel tevreden over. Alle was zonder wasmiddel op koud wassen en het is schoon en ruikt fris. Grappig de wasbal wil 1x per maand in de zon liggen. Wens jullie succes met de verhuizing en dat het huis als een warme deken rond jullie voelt.
Hallo Jelle,
In het hoofdstuk na isoleren komt ventileren heb je een afbeelding geplaatst van een warmte wisselaar voor een ventilatie systeem ; kun je doorgeven van welk merken type deze box is ?
Vriendelijke groeten en succes met jouw project,
Chris van Baalen
Deze afbeelding is een schematisch voorbeeld. Mijn systeem is van Orcon.
Hoi Jelle,
Zoals verwacht hebben jullie over alles goed nagedacht, top :). Maar ik mis 1 dingetje in jullie verbouwing, nl de aandacht voor ecologische materialen. Pur staat daar niet echt om bekend he. Waarom hebben jullie daar voor gekozen? En waarom zie ik nergens leem tegen de muren ;)? Ik ben benieuwd naar jouw mening hierover. Bedankt, lieve groetjes uit België :).