Elk verlies is erg
Onlangs moest ik mijn hond Toby laten inslapen. De afgelopen negenenhalf jaar was hij mijn grootste kleine vriend, mijn steun en toeverlaat.
Hoewel ik ook dierbaren ben verloren, is het gevoel totaal anders en niet te vergelijken. Dit maakt meteen duidelijk dat elk verhaal uniek is en ieder verdriet er mag zijn. Een ander kan nooit invullen hoe jij je op dit moment voelt.
Daarbij maakt het niet uit of je rouwt om het verlies van een familielid, een vriend, een huisdier, een miskraam, een onvervulde kinderwens, een verbroken relatie, een verloren toekomstdroom – of je gezondheid die je is afgenomen door ziekte.
Samen met dit verlies, ben je een deel van jezelf verloren. Je voelt je gebroken, incompleet. Er is een puzzelstukje weg en geen ander puzzelstukje past op die plek in je leven.
1. Maak ruimte voor je verdriet
Natuurlijk weten we allemaal dat het leven niet altijd meezit en dat het ook bestaat uit tegenslag en verlies. Toch richten we ons liever op de mooie dingen, zoals plezier, vooruitgang, geluk en succes. Best logisch.
Dit betekent alleen niet dat je met een grote boog om verlies, pijn en verdriet heen moet lopen. Want als de aarde onder je voeten verdwijnt – en je bedolven wordt onder de brokstukken van een leven dat uit elkaar spat – dan moet je daar toch iets mee.
Dat kan lastig zijn. Zeker als je goedbedoelde tips en adviezen krijgt om maar zo snel mogelijk uit het dal te klimmen.
Het punt is namelijk dat onverwerkte emoties uiteindelijk toch een uitweg zoeken. Een hart dat in duizend stukjes ligt, lijm je niet zomaar even.
Maak daarom bewust ruimte voor je verdriet. Je mag ongelukkig zijn. Neem de tijd die jij nodig hebt om je verlies te verwerken.
Hoe je dit vormgeeft bepaal je zelf. Er is geen goed of fout. De één wil graag alleen zijn, de ander juist niet. Doe wat goed voelt voor jou: huilen, schreeuwen, iets kapot gooien, erover schrijven, bidden, mediteren, muziek luisteren of sporten. Zo lang je je verdriet maar niet wegstopt.
2. Zorg voor jezelf
Rouwen om een groot verlies kost veel energie. Je voelt je constant moe, je kunt je niet concentreren en elke extra prikkel is te veel.
Ook kun je lichamelijke klachten krijgen, zoals hoofdpijn, nek- en schouderpijn, misselijkheid of hartkloppingen. Dit is niet raar. Je hele wezen heeft verdriet. Dit voel je in elke vezel van je lichaam.
Zorg daarom goed voor jezelf. Slaap je ‘s nachts slecht? Probeer dan overdag af en toe een dutje te doen of een moment van rust te pakken. Ga de natuur in, neem een warm bad of boek een massage als dat goed voelt.
Blijf daarnaast gezond eten. Vind je het lastig om voor jezelf te koken? Vraag vrienden of ze iets willen langsbrengen. Of koop een verspakket of maaltijdbox, zodat je niet hoeft na te denken over ingrediënten en recepten.
3. Zoek naar (h)erkenning en verbinding
Omdat elk verlies en verdriet uniek is, kun je je onbegrepen voelen. De rest van de wereld gaat door terwijl jouw leven stilstaat.
Misschien wil je vrienden en familie daarom niet ‘lastig vallen’ met jouw verhaal. Doe het toch. Deel je verdriet en het verhaal over jouw verlies met mensen die je begrijpen.
Zo helpt het mij om te praten met mensen die weten wat mijn hond voor mij betekende. Ook is het fijn als je merkt dat je niet alleen bent. Put kracht uit de troost die je krijgt.
Soms is het makkelijker om gevoelens te delen met onbekenden. Je kunt dan zoeken naar verhalen van lotgenoten op het internet, deelnemen aan een praatgroep of je hart luchten bij een coach of psycholoog.
4. Accepteer dat het geen rechte weg is
Rouw gaat zijn eigen gang en laat zich niet sturen. Het klopt dat er verschillende fases zijn waar de meeste mensen doorheen gaan – maar dit betekent niet dat het een rechte weg is. Het zijn kronkelpaadjes die alle kanten op gaan.
Het ene moment ben je intens verdrietig, dan weer boos, angstig of verdoofd. Of je denkt dat je uit het dal bent geklommen als je opeens toch weer terugvalt. Het hoort er allemaal bij.
Voor wie toch een beetje houvast wil, is het goed om te weten dat er vier dingen zijn die je – op je eigen tempo en op je eigen manier – kunt doen:
- Stoppen met je schuldig voelen of vechten tegen de werkelijkheid. Hiermee breng je wie of wat je bent verloren niet terug.
- Omgaan met de wirwar van emoties. Het gemis, de pijn, het verdriet, de wanhoop, de boosheid, de angst, het verlangen en misschien zelfs de opluchting – je mag het allemaal voelen.
- Je leven aanpassen aan de nieuwe situatie. Dit is een moeilijke. Je routines zijn opeens anders en bepaalde dagen of gebeurtenissen herinneren je sterk aan het gemis. De toekomst die je voor ogen had, moet je opnieuw vormgeven. Dit kost tijd.
- Het verlies een plek geven. Dit lukt vaak niet meteen. Het kan maanden of zelfs jaren duren voordat je het verlies echt verwerkt hebt. Richt je op bezigheden die zin geven aan je leven. Zet je verdriet om in creativiteit of doe iets goeds voor een ander.
5. Niet loslaten maar meenemen
Misschien krijg je te horen dat je ‘het moet loslaten’. Maar wat belangrijk voor je is, wil je helemaal niet loslaten. Je wilt het juist dicht bij je dragen.
Je hoeft dan ook helemaal niets los te laten. Je moet alleen een manier vinden om het met je mee te nemen door het op een andere manier vast te houden.
Als bijvoorbeeld je moeder overlijdt, dan is ze niet opeens jouw moeder niet meer. Dat zal ze altijd zijn, ze blijft aan jou verbonden. Mijn hond zal altijd mijn hond blijven en een kindje dat nooit geboren mocht worden, zal altijd bij je horen.
Je draagt je verlies mee in je hart. En als je opeens weer overvallen wordt door verdriet – ook al is dat tientallen jaren later – dan mogen de tranen stromen. Net zoals dat je mag lachen om mooie herinneringen of nieuwe ervaringen.
Onthoud: je bent niet alleen. Wie je ook bent, waar je ook bent en wat jouw verlies ook is. Ik weet dat ook jij jouw verlies kunt dragen. Om er uiteindelijk sterker, wijzer en liefdevoller uit te komen.
Reacties
Wat een mooi stukje over omgaan met verlies!
Dank en ik ga kijken hoe ik het stuk kan delen.
Prachtig, vooral dat niet loslaten maar meenemen. Dankjewel.
Hallo,
Ik n
Ben lid. De nieuwsbrieven noemen mijn naam. Maar ik kom niet in mijn lessen en broednest en alles.. verdriet heb ik heel veel mijn lieve moeder is overleden en voel met leeg verdrietig leeg alles. Ien
wij hebben bijna 14 jaar geleden een jongentje verloren hij was voldragen en heeft 4 dagen geleefd.
dit stuk is zo herkenbaar.
ik heb zitten huilen toen ik dit las.
Groet Jaap
Dank je wel, fijn te lezen dat het allemaal mag. Ik ben alleen bezig om er voor anderen te zijn. Eindelijk, terwijl ik lees stromen de tranen en kan moeilijk stoppen. Maar het mag er dus ook bij mij zijn.
Dank voor de mooie en ontroerende reacties. Fijn dat jullie dit willen delen en heel veel liefs voor een ieder die een groot verlies met zich meedraagt.
Mooi djw en zeer toepasselijk nu voor mijn vriendin in het ziekenhuis met wie ik dit heb gedeeld.
Zo zal moeten gaan groeien naar een nieuwe levensfase met beperkingen….😒
Is er een. Boek. Bundel of iets. Uitgebreider over.
Omgaan met verlies. Las de 5 tips en zou graag meer lezen met mijn abb
Heel herkenbaar. Het probleem dat ik ervaar is dat ik niet kan huilen. Het zit vast. Heb mijn moeder verloren en sinds kort ook mijn maatje mijn hond.
Wat een mooi en troostrijk artikel Joyce. Bedankt hiervoor.
Dank je wel voor dit fijne bericht. Mijn dochter is overleden op 21 jarige leeftijd en dit heeft een aardschok teweeg gebracht. Ik ben van mening dat rouwen nooit stopt omdat de liefde ook niet stopt. Ik zal altijd van haar houden en ze gaat met mij mee in mijn hart… een andere toekomst in dan gedacht/ gehoopt.
Een plekje geven is voor mij niet mogelijk omdat ik dat anders zie. Manu Keirse kan, net als jij, ik zo fijn schrijven. Helpend voor velen.
Ondanks dat ik weet dat mijn verdriet er mag zijn probeer ik toch door te duwen. Inmiddels ben ik weer terug gevallen in de put en leer nu dat ik voor mezelf mag kiezen. Moet eigenlijk want dan pas kan ik er zijn voor anderen.
Dank je wel Joyce voor je helpende woorden
Mooi geschreven over verlies! Bedankt voor de mooie woorden van troost!
Mooi zoals je een en ander beknopt kan samenvatten. Loslaten doe ik pas als ik doodga. Nu tijdens mijn leven wil ik helemaal niet loslaten. Ook als dingen pijn doen, horen ze bij mij. Ik wil ze inderdaad wel leren anders te dragen, anders vast te houden, maar loslaten; Nee!
Dankjewel voor het schrijven van dit artikel. Ik lees veel herkenbare dingen. Twee jaar geleden overleed mijn beste vriendin, ze had een aandoening die hersenbloedingen veroorzaakte de laatste drie jaren van haar leven hier. Het zou een keer mis gaan, dat was feit. Ik kon me er in die zin op voorbereiden, maar als dat moment dan écht komt… Ik heb in die eerste weken vaker de neiging gehad om in bed te kruipen en daar te blijven voor een tijdje. Mensen om mij heen hebben dat voorkomen. Nu ik je artikel lees vraag ik me ineens af of dat wel zo goed was. Of ik daarmee niet wat heb uitgesteld. De stappen die je benoemd vind ik dan ook fijn. Vooral voor mijn eigen gevoel – te weten dat het allemaal mag en goed is. Ik heb soms het gevoel dat ik ‘het niet goed doe’ omdat er vaker adviezen van anderen komen ‘hoe ik het zou moeten doen’. Over haar praten doe ik tegen sommige mensen niet meer of echt minder. Omdat er na ruim een jaar het idee is ‘dat het nu toch wel klaar is met dat rouwen’. Toen het een jaar geleden was, kreeg ik de vraag ‘Of ik het al een plekje had gegeven’. En ik moest voor dóórgaan. Ik kon en kan helemaal niets met die teksten. Omdat ik ze niet zo voel. Tenminste niet zoals ze bedoeld worden door degenen die ze tegen me zeggen. Ik kan haar niet parkeren en zonder achterom te kijken verder gaan. Ook kan ik haar verlies niet op die manier een plek geven; laten liggen en doorgaan. Ja, ik ben door gegaan en doe dat nog steeds. Met haar erbij, in herinneringen.
Top!!